De Lebuinuspleinen in Deventer – het Grote Kerkhof, de Stromarkt en de Nieuwe Markt – vormen samen het monumentale hart van de stad. Lange tijd waren de pleinen niet meer dan versteende parkeerplekken. Nu spelen er kinderen, verplaatsen bewoners schaakstukken en strijken bezoekers neer op een bankje. Dit project, dat jaren geleden begon met politieke besluitvorming en co-creatie, mondde uit in een complexe herinrichting waarin techniek, historie, participatie en snelheid samenkwamen.
Wat kwam erbij kijken? Hoe werk je samen onder hoge druk? En wat kun je leren van een project waar alles samenkomt?
Wat was de aanleiding voor deze herinrichting?
Robert Boomkamp, projectleider bij gemeente Deventer: ‘Het begon eigenlijk al meer dan tien jaar geleden, toen we een nieuw stadhuis wilden bouwen. Een van de politieke partijen in de gemeenteraad stelde als voorwaarde dat de parkeerplekken op het Grote Kerkhof zouden verdwijnen. Dus toen het stadhuis er eenmaal stond, begon de zoektocht naar een nieuwe invulling van het gebied.’
Waarom werd StadLandWater al in een vroeg stadium bij dit project betrokken?
Robert: ‘Normaal gesproken schuift een civieltechnisch adviseur pas bij het definitieve ontwerp aan. Maar vanwege de strakke planning en het evenementenrooster in de stad hadden we haast. We vroegen om flexibiliteit – en die kregen we. Terwijl het ontwerp nog in ontwikkeling was, ging StadLandWater al aan de slag.’
Maarten Stadhouders die vanuit StadLandWater als projectleider optrad, beaamt dat. ‘Het was inderdaad een spannende start, want we hadden slechts een halfjaar voor de voorbereiding. Maar nee zeggen was geen optie. Daarvoor houden we te veel van projecten waarin alles samenkomt: techniek, vergunningen, bewonerscontact, historische ondergrond.’
Maakten al die elementen dit project niet enorm complex?
Maarten knikt: ‘Absoluut. De bodem, de historie, de regelgeving: alles moest kloppen. Van archeologisch onderzoek tot en met stikstofberekeningen en het plaatsen van verlichting aan monumentale gevels. Je moet alles goed op een rijtje hebben, snel schakelen en tegelijk de rust bewaren om niets over het hoofd te zien. Een dergelijke project vraagt op een hoge mate van alertheid.’
Robert vervolgt: ‘De eerste zorg diende zich gelijk al aan; het Grote Kerkhof is namelijk letterlijk een kerkhof. Via proefputten achterhaalden we tot welke diepte we ongestoord konden graven. Maar voor de fontein, het benodigde waterbergingssysteem en een ondergrondse afvalcontainer moesten we toch echt de diepte in. Daar kwamen we nog volledig intacte skeletten tegen. Die zijn netjes herbegraven op een ander deel van het plein.’
Hoe verliep de samenwerking tussen gemeente en StadLandWater?
Robert: ‘Dat verliep gelijk soepel. StadLandWater was namelijk al bij het startoverleg na de aanbesteding goed ingelezen. Het door hen ingediende plan van aanpak was inhoudelijk sterk en straalde vakmanschap uit. Ze kenden de gemeente, maar vooral ook het proces. Al tijdens dat eerste overleg wist ik: we zitten met de juiste partij aan tafel. Mede dankzij hun inzet hebben we de strakke deadline voor dat eerste plein gehaald. Als de aannemer niet na de bouwvak had kunnen starten, hadden we het een jaar moeten opschuiven omdat we niet wilden gaan breken tijdens het evenementenseizoen. De horeca had het tijdens corona al zwaar genoeg gehad.’
Ook Maarten kijkt terug op een intensief traject. ‘In een halfjaar/jaar tijd moest het Definitief Ontwerp klaar zijn, goedgekeurd door gemeente, architect en alle betrokken partijen. Ook moest de aannemersaanbesteding tijdig worden uitgezet. We zijn daarom direct met de technische uitwerking begonnen, ook al was het ontwerp nog in ontwikkeling. Ondertussen stemden het projectteam en StadLandWater alles voortdurend af: met bewoners, verlichting, verkeer, winkeliers enzovoort. Maar dankzij de korte lijnen onderling konden we snel schakelen. Was er een probleem, dan konden we hen altijd appen of bellen — ook ’s avonds. Die beschikbaarheid en betrokkenheid maakte dat we altijd snel konden doorpakken.’
Kende het project momenten die je nooit meer vergeet?
Robert lacht: ‘Absoluut. De ochtend van de bomenkap hadden we alle vergunningen op orde, maar ik had zo’n gevoel dat er iets kon gebeuren. Omdat Maarten dichterbij Deventer woont dan ik, vroeg ik hem of hij ’s morgens voor de zekerheid even wilde gaan kijken. Om 08.00 uur belde hij me: er zat een dame, vastgeketend aan een boom. Extinction Rebellion. Ze zat daar — ik geloof tot drie uur ’s middags — in de kou en modder, hartje winter. De burgemeester werd uit bed gebeld en heeft met haar gesproken. Een paar uur later konden we gelukkig gewoon weer verder. Zulke momenten vergeet je niet snel!’
Wat vinden gemeente, bewoners en bezoekers nu van het resultaat?
‘Iedereen is heel positief’, stelt Robert. ‘De fontein op het Grote Kerkhof is een echte trekpleister geworden. Zeker als het mooi weer is, wordt er volop genoten. Kinderen spelen er bij de fontein, de bankjes zitten vol. En ondernemers die eerst huiverig waren dat bezoekers zouden wegblijven, omdat de parkeerplaatsen verdwenen, zijn nu juist blij dat er geen auto’s meer staan. Vaktijdschrift Blauwe Kamer gaf het plein zelfs een eervolle vermelding in haar Jaarboek Landschapsarchitectuur en Stedenbouw.’
Wat laat dit project zien over hoe StadLandWater werkt?
‘Dat we de techniek aankunnen’, reageert Maarten. ‘Maar vooral dat we snel kunnen schakelen en vooruitdenken. We hebben in zes maanden een heel traject van voorbereiding tot bestek afgerond. En dat zonder concessies te doen aan kwaliteit. Maar zonder de gemeente was het moeilijk geworden. Het projectteam heeft het hele proces strak én menselijk georganiseerd. Zonder een goede samenwerking lukt zoiets niet.’
