Water & Wonen. Het is de werktitel van de uitvraag die Gemeente Enschede uitzette in de markt. De naam van een project dat vraagt om innovatieve denkkracht om de jaarlijkse hausse aan water in de stad voor eens en voor altijd te beteugelen. Natuurlijk zag StadLandWater wel een uitdaging in de uitvraag die stad, land en water in zich verenigt. We schreven ons in met Atelier GROENBLAUW. De kern van het winnende concept: leven en wonen mét het water in plaats van ertegen te strijden.
De uitvraag
Met de marktuitvraag daagde de Gemeente Enschede bedrijven uit met oplossingen te komen om waterproblemen in bestaande wijken te verhelpen en op nieuwbouwlocaties te voorkomen. Het weer kent steeds meer extremen. Bij onvoldoende ingrijpen verwacht de gemeente in de toekomst meer natte kavels en kelders in de winter, te droge kavels in de zomer en steeds meer bewoners die zich tot de gemeente richten om de problemen op te lossen. Dit is voor alle betrokkenen geen wenselijke situatie. De gemeente ziet het watervraagstuk niet als een enkelvoudig vraagstuk, maar als onderdeel van klimaatverandering en klimaatadaptatie.
In co-creatie met Atelier GROENBLAUW
Atelier GROENBLAUW heeft al vele steden in Nederland verrijkt met innovatieve maatregelen die steden duurzamer, groener en leefbaarder maken. Maatregelen die bovendien hittestress bestrijden en biodiversiteit stimuleren. Het concept waarmee StadLandWater en Atelier GROENBLAUW de uitvraag wonnen was gestoeld op het omdenk-principe: niet strijden tegen het water, maar juist wonen en leven mét het water en het water duurzaam toepassen.
Achtergrondinformatie
Enschede kampt met wateroverlast bij hevige neerslag. De oorzaken zijn duidelijk en voor de hand liggend. De wijken zijn dichtbebouwd en er is sprake van veel verhard oppervlak. De riolering is bovendien niet berekend op grote hoeveelheden regenwater. Verder ligt Enschede op een stuwwal waardoor straten en tunnels, woningen en winkels in de lager gelegen delen al snel blank komen te staan. De klachten over hoge grondwaterstanden en schadeclaims door hevige neerslag zijn de afgelopen jaren dan ook toegenomen.
Het aanpakken en oplossen van alle watervraagstukken in een stad met bijna 160.000 inwoners kan Gemeente Enschede niet alleen. Er is samenwerking nodig met alle waterpartners en partijen die betrokken zijn bij het beheer van bestaande bouw en de realisatie van nieuwbouw. Allereerst moet water weer in de belevingswereld van de bewoners komen. Dit begint met het ontwikkelen van bewustzijn en kennis van de gevolgen van klimaatverandering. Gezamenlijk, met een integrale benadering en respect voor elkaars belangen, moeten vernieuwende ideeën omgezet worden naar realiseerbare maatregelen en concrete projecten. Er is daarbij niet één en dezelfde oplossing te benoemen voor alle problemen. Daarvoor is de stad te divers in bevolkingssamenstelling, de ruimtelijke inrichting en de geofysische opbouw van de ondergrond. Maar één ding heeft iedereen in Enschede gemeen: ze wonen en werken in een stad die zijn ontstaansrecht dankt aan de aanwezigheid van veel water. Er is dus sprake van een gezamenlijke uitdaging.
Het winnende concept
De oplossing ligt in de introductie van groenblauwe maatregelen. Dergelijke maatregelen hebben ook een positief effect op andere gebieden, zoals het zorgvuldiger omgaan met grondstoffen en het toewerken naar een circulaire economie. Ze versterken de biodiversiteit, leefkwaliteit en gezondheid. Deze nieuwe aanpak is niet puur technisch. Het vereist inzet en creativiteit van de mensen die in de stad wonen en werken en van de mensen die met stedelijke ontwikkeling bezig zijn. Dit betekent een nieuwe samenwerking tussen uiteenlopende partijen zoals gemeente, bedrijven, coöperaties, burgers en het waterschap.
En dat betekent concreet:
We richten fysiek twee proeftuinen in: één in een bestaande wijk en één op een nieuwbouwlocatie. We passen in de proeftuinen de nieuwste technieken toe die bijdragen aan het oplossen van de waterproblematiek in de stad. De oplossingen richten zich op het informeren en enthousiasmeren van de burger of de pandeigenaar. Daarnaast geven we workshops en richten we een online kennis- en communicatieplatform in. We werken hierin samen met lokale en regionale partners.
Voor Proeftuin 1, Erve Brandemaat, presenteren we een concept dat opgebouwd is uit elementen die hun werking reeds bewezen hebben. Het concept is in hoge mate waterrobuust en behelst: waterberging en -buffering, regenwatergebruik, natuurinclusief bouwen, versterking van de biodiversiteit en decentrale zuivering van afvalwater. We brengen het concept tot uitvoering en stellen onze kennis beschikbaar aan de betrokken aannemers.
Voor Proeftuin 2, ‘t Vaneker, hebben we op basis van beschikbare gegevens en samen met kennispartners gezocht naar een oplossing waarbij niet alleen de gemeente, maar vooral ook de particulier zijn verantwoordelijkheid kan nemen. Het voert te ver om het hele concept voor ’t Vaneker hier te bespreken. Download het pdf-bestand over ‘t Vaneker als u meer wilt lezen.
't Vaneker
