Juni 2019 - De uitdaging voor Pioneering

Voor het tweede jaar op rij is het warm én droog met sproeiverboden voor agrariërs tot gevolg. De vraag die het Waterschap Vechtstromen inbrengt bij de werkplaats Water & Klimaat van Stichting Pioneering klinkt dan ook als volgt. 'Vat krijgen op het water in de haarvaten van het watersysteem op de hoge zandgronden van Twente'. Het Waterschap daagt daarmee ondernemers en onderwijsinstellingen uit om met oplossingen voor de droogteproblematiek te komen. Oplossingen die robuust, betaalbaar, begrijpbaar en flexibel inzetbaar zijn en waarmee het waterpeil gereguleerd kan worden. Zodat we water in langdurig, droge periodes beter kunnen vasthouden met een positief effect voor de grondwaterstanden. Maar ook dat we water kunnen doorlaten bij langdurige regenval. De voorkeur gaat uit naar oplossingen die ingezet kunnen worden door degenen die het meeste last hebben van droogte: de agrariërs.

Augustus 2019 - Ontwerp stuw met binnenvat en buitenvat

Voor StadLandWater is de vraag duidelijk en we zetten in op één ontwerp dat op elke locatie kan worden ingezet. Dat houdt in: onafhankelijk van bijvoorbeeld de afmeting of vorm van een duiker. Rekening houdend met de vijf functionele eigenschappen ontwerpen we de Ton-O.
De Ton-O bestaat uit een binnenvat en een buitenvat die naadloos in elkaar vallen en onderling van elkaar draaien. Met behulp van openingen kan het waterpeil gereguleerd worden. De wanden links en rechts van het vat worden in de sloottaluds ingegraven. Vanwege redenen als kosten, gewicht en duurzaamheid hebben we voor een uitvoering in HDPE gekozen.
Het Waterschap toetst de Ton-O op de vijf functionele eigenschappen en ziet op alle punten de potentie van het ontwerp.

September 2019 - Eerste prototype Ton-O stuw

Er valt een opdracht op de mat om de Ton-O te gaan bouwen. De productie kan starten! Het Waterschap verstrekt een opdracht voor de productie van drie verschillende modellen. We starten met een eerste proefmodel dat na twee aanpassingsrondes zal resulteren in een definitief model.
Aanvankelijk lijkt het ontwerp makkelijk te produceren. Maar kunststof gedraagt zich toch anders dan verwacht op het moment dat er aan gebogen of in geboord en gezaagd wordt. Vervorming ligt op de loer en dat zorgt voor frictie tussen de draaiende delen. We passen daarop het oorspronkelijke ontwerp wat aan en dan is het zover: de eerste Ton-O is een feit.

Oktober 2019 - Locatie voor proeftuin gevonden

Nu de Ton-O gereed is, gaan we op zoek naar een geschikte locatie die als proeftuin kan dienen. Die zoektocht duurt niet lang. Een flink aantal agrariërs in Twente heeft te maken met de droogteproblematiek en dus is de welwillendheid groot. Via Gemeente Hof van Twente komen we in contact met de familie Ten Heggeler. Zij runnen in de omgeving van Hengevelde een melkveehouderij met 65 koeien. Volgens zoon Jozef liep de schade in de droge zomer van 2018 op tot enkele tienduizenden euro's. Ze werken daarom graag mee en beschikken over een geschikte locatie. Aan de keukentafel maken we afspraken over de plaatsing en het monitoren van vier peilbuizen gedurende 2 jaar.

November 2019 - Plaatsing stuw bij melkveehouderij

Het begint weer te regenen: de hoogste tijd om de Ton-O te plaatsen. Niet met een aannemer, maar samen met de familie Ten Heggeler. Zo doen we gelijk praktijkervaring op met het plaatsen van de Ton-O. Voor een aantal is het de eerste werkdag ooit dat ze een schep in handen hebben. Dat zorgt niet alleen voor nog meer plezier in de samenwerking binnen dit traject, maar we leren die dag over de verbeteringen die we nog kunnen doorvoeren richting de 2e variant door te zien, te voelen, te ervaren.
Een week na plaatsing volgen de eerste berichten: de stuw staat nog steeds en zorgt voor peilverschil. De eerste stap richting het behalen van de doelstelling met deze oplossing is gezet.

December 2019 - Verbeterde tweede prototype

Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden heeft de stuw het niet gehouden. Vanwege hevige lokale neerslag in de 2e week na plaatsing. Het stijgende water heeft de nog verse taluds uitgespoeld. Dat hadden we niet voorzien. De kans dat bij dergelijke innovatietrajecten zaken anders gaan dan verwacht is nu eenmaal aanwezig. Hier hebben we van geleerd. Vanuit de opgedane ervaringen hebben we een plaatsingsinstructie uitgeschreven. En we hebben het ontwerp op onderdelen aangepast. Zo zijn de wanden demontabel geworden om het transport en plaatsen makkelijker te maken. Het 2e prototype wordt begin februari afgeleverd.

April 2020 – Stuw nu ook geschikt voor plaatsing in duiker

Het ontstane neerslagtekort door droogte in de afgelopen weken zorgt weer voor hoofdbrekens bij de waterbeheerders en de agrariërs. Maar de lage waterstand in de watergangen zorgt er ook voor dat we een nieuw prototype kunnen plaatsen van de Ton-O.

Met zijn voorganger als uitgangspunt hebben we de Ton-O nu ook geschikt gemaakt voor plaatsing in een duiker. De werking is hetzelfde, alleen is deze variant afhankelijk van de afmeting en vorm van de duiker. Dit betekent ook dat de locatie van de duiker en zijn hoogteligging bepalend zijn voor de hoeveelheid water die stroomopwaarts geborgen kan worden. Dat is dus anders dan bij de variant met de wanden die op elke strategisch meest geschikte locatie geplaatst kan worden.

We kozen voor dezelfde proeftuinlocatie, namelijk bij de familie Ten Heggeler in Hengevelde. Ons derde prototype krijgt binnenkort een mooie plek op een andere locatie in Twente.

Onze bijdrage aan het initiatief tot het werken aan nieuwe oplossingen om water vast te houden haalt zelfs het NOS nieuws!